Çömlekçilik Metni Etkinlik Cevapları (5. Sınıf Türkçe)

Çömlekçilik metni cevapları ve soruları, MEB Yayınları 5. Sınıf Türkçe 2. Kitap sayfa 44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56 (Geleneklerimiz Teması)

Çömlekçilik Metni Cevapları

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 44 Cevabı

KEŞİF YOLCULUĞU

Soru: “Zanaat ve sanat” ile ilgili araştırma sonuçlarınızı ve bilgiye nasıl ulaştığınızı, hangi materyallerden yararlandığınızı arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Cevap: Zanaat ve Sanat ile ilgili araştırmamda, zanaatın daha çok el becerisi gerektiren ve günlük hayatta kullanılan eşyaların üretimi olduğunu öğrendim. Sanat ise estetik ve duygusal ifade taşıyan, kişisel yaratıcılıkla ortaya konan eserlerdir. Aralarındaki fark, zanaatın pratik bir amaç taşıması, sanatın ise estetik ve duygusal bir ifade aracı olmasıdır. Bu bilgilere ulaşmak için internet üzerinden çeşitli makaleler okudum ve kütüphaneden konuyla ilgili kitaplar inceledim.

Soru: Çevrenizde topraktan yapılmış eşyaları kullanan var mı? Bu eşyalar nelerdir ve hangi amaçla kullanılmaktadır?

• Cevap: Anneannem topraktan yapılmış güveç kullanıyor. Güveçte et yemekleri ve türlü yapıyor. Köydeki evimizde de su testisi hâlâ kullanılıyor. Testiye su, ayran gibi içecekler konuyor.

Ders saati içinde okumaya ayıracağınız süreyi öğretmeninizle belirleyiniz. Belirlediğiniz süreye göre sesli mi yoksa sessiz mi okuyacağınıza karar veriniz.
Okumanız bittiğinde seçtiğiniz okuma yönteminin metni anlamanız için yeterli olup olmadığını kontrol ediniz.
Eğer seçtiğiniz yöntemle anlamakta zorlandıysanız bir sonraki okumada farklı bir yöntem deneyiniz.

ÇÖMLEKÇİLİK

insanoğlunun en eski mesleklerindendir. Kazılarda çıkarılan eski eserler içerisinde çömlekler çoğunluktadır. Doğanın yıpratıcı etkisine en iyi dayanan yine topraktan yapılan ve ateşte pişirilerek sağlamlaştırılan kaplardır. Yemek kapları, su testileri, yiyecek saklamak için küpler, su küpleri bilinen çanak çömlek ürünleridir.
Kil ve toprak karışımından yapılmış pişirilebilir her türlü kaba çömlek denmektedir. Bu işi yapan kişiye de çömlekçi denir.
Çömlek, genellikle çark adı verilen ve ayakla döndürülen tezgâh üzerindeki çamurun maharetle şekillendirilmesiyle yapılır. İşlik denilen atölyelerde üretilen çömlekler önce güneşte, daha sonra da gölgede kurutulduktan sonra, saman ve talaşla yakılan fırınlarda 800 dereceden başlayıp 1200 derece sıcaklık arasında özenle pişirilir.
Çömlekçilik bir zamanlar ülkemizdeki en revaçta olan zanaatlardan biriydi. Daha çeyrek asır öncesine kadar mutfağında su küpü, turşu küpü, yağ küpü olmayan ev yoktu. Yemekler dahi topraktan yapılmış kaplarda pişerdi.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 45 Cevabı

Bir mile takılmış iki yatay tekerlekten meydana gelir. Alttaki tekerlek çömlekçinin düzenli bacak hareketi ile döndürülür. Aynı mile bağlı olan üst tekerlek de dönmüş olur. Böylece üst tekerleğin üzerindeki çömlek hamuru da döner. Bundan sonra bütün iş çömlekçi ustasının maharetli ellerine kalmıştır.

Çömlek nasıl yapılıyor? Sanırım önce bu konuda kısa da olsa bir bilgi vermek gerekir. Pişirilecek olan karışımın çömleğe dönüşme safhasına gelmeden önce geçirdiği bir hazırlık dönemi vardır.
Çömlek çamuru, ait olduğu yatağa göre silisli, killi, yumuşak, yağlı, sert veya gevşek olabilir. Çamur cinsi yapılacak kabın türünü de belirler. Çamur teknelerinde içine bazı organik maddeler ilave edilmiş hamur kıvamını bulması için belli bir süre bekletildikten sonra ustalar çıkrık adı verilen tezgâhlarda
hamuru şekillendirirler. Hamurun içine katılan organik karışım yandığı zaman çömleklerdeki gözenekli yapıyı oluşturur. Böylece eşya hem hafifler hem de sağlıklı bir

Çömlek hamurunda kullanılan kilin yağı da kum kullanmak suretiyle alınır. İlkel çömlekçilikte hazırlanan hamur elle ya da tokmakla yoğrulurdu. Günümüzde ise bu işlemler için makineler kullanılmaktadır.
Çömlek hamuruna üç şekilde biçim verilir. Birincisi, çömlek hamuru topağının oyularak el veya tokaçla istenilen biçimin verilmesidir. İkincisi ise “kalıplama” tekniğidir. Kalıplama tekniğinin uygulamasına en güzel ve en bilinen örnek kiremittir. Üçüncü teknik “çekme” tekniğidir. Bu teknikte şekil verilecek olan çömlek hamuru dönen bir çarkın üzerine yerleştirilerek el ve çeşitli aletler yardımıyla şekillendirilir.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 46 Cevabı

Şekil verilen hamur kendi halinde güneşsiz ortamda kurumaya bırakılır. Kuruyan çömlekler fırınlara istiflenir, odun, talaş veya çalı çırpı yakılarak pişirilir, ilkel fırınlarda pişirme işlemi yüksek sıcaklıklarda yapılamadığından bu fırınlarda pişen malzemeler yeterince sert ve dayanıklı olamazlar.
Bu fırınlarda sıcaklık ayarı da yapılamaz. Bu şekilde fırınlanmış çömlekler gözenekli ve mat olmalarının yanı sıra kolaylıkla çizilebilirler. Bu bağlamda “yumuşak çömlekçilik” en eski çömlekçilik türüdür ve kullanılan malzeme yüksek sıcaklıkta pişirilmeye da
Cilalı çömlekler ise hem ateşe dayanıklı hem de su geçirmezler. Bunun için kil, kireç, kurşun, çakmaktaşı, boraks, emaye tozu, reçine gibi maddeler karıştırılır, pişmiş bir çömleğin üzerine sulandırılmış karışım sürülür. Çömlek üzerine bir tabaka oluşturan bu sır kurumaya bırakılır. Tekrar fırınlandığında bu maddeler eriyerek ince cam gibi bir yüzey meydana getirir.

Arkeolojik çalışmalar çömlekçiliğin geçmişinin Anadolu’da M.Ö. 7000 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir. Hititler’den beri çarkla çanak-çömlek yapıldığı biliniyor. Örneğin Çatalhöyük kazılarının alt katmanlarında dahi çeşitli çanak ve çömleğe rastlanmaktadır. Süslemeleri basit olmakla birlikte teknikleri dikkat çekici düzeydedir. Bodrum müzesinde sergilenen dünyanın en zengin amfora koleksiyonundaki çeşitlilik de toprak kap işçiliğinin ne kadar eski ve gelişmiş bir uğraş olduğuna kanıttır.

Günümüzde çömlekçilik mesleği Kütahya, İzmir, Gaziantep, Diyarbakır, Erzurum, Nevşehir, illerimiz ve bu illere bağlı ilçelerde dar bir kapsamda dahi olsa devam etmektedir. Bununla birlikte hayatımıza giren çelik, emaye vb. malzemelerden yapılan tencere, saklama kabı gibi eşyalar doğal olarak toprak kaplara olan talebi düşürmüştür. Mesleğin günümüzde ürün verdiği eşya tiplerine örnek olarak çömlekler, çanaklar, dolma kapakları, ibrikler, güveçler, toprak tencere ve kâseler, su testileri, saksılar ve vazolar gösterilebilir. Bu ürünler kullanımlarına göre sırlı ya da sırsız yapılırlar ve üretildikleri yöreye göre farklı isimler alırlar.
Termosun ve buzdolabının yaygınlaşması testilerin de küplerin de pabucunu dama attı.
(…)
Dördüncü kuşağa ulaşamadan ömrünü dolduran çömlekçilik… Bu işi yapan ustalar, üzülmeyin… Yalnız değilsiniz. Sizinle birlikte kaybolan o kadar çok meslek var ki daha…

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 47 Cevabı

1. ETKİNLİK

Soru: Öğrendiğiniz metin yapılarının analizi ve bilgileri organize etme stratejisini “Çömlekçilik” metni çalışma kâğıdına uygulayınız.

• Cevap:

Çömlekçilik Metni Çalışma Kâğıdı

Konu: Çömlekçiliğin tarihi ve çömlek yapımı

Konuyu belirten kanıt ifadeler: Metnin girişinde çömlekçiliğin tanımlanması, devamında yapımı ve tarihçesinden bahsedilmesi

Metinde konuyla ilgili kısa ve dikkat çekici bir giriş yapılmıştır.

• Evet (✓)
• Hayır

Belirlenen kanıt ifadeler: En eski mesleklerden olması, kazılarda en çok çıkarılan eser olması, dayanıklı olması

Doğrudan zaman veya öncelik/sonralık bildiren kelime/kelime grupları: Önce, daha sonra, kurutulduktan sonra, bir zamanlar, çeyrek asır öncesine kadar, bundan sonra, önce, günümüzde, MÖ 7000 yıllarına kadar, Hititlerden beri, günümüzde

Merdiven

• 1. adım: Hazırlık dönemi
• 2. adım: Tezgâhta hamuru şekillendirme
• 3. adım: Hamurun dönen bir çarkın üzerine yerleştirilmesi
• 4. adım: Şekil verilen hamurum pişirilmesi, üzerine karışımın sürülmesi ve tekrar kurumaya bırakılması

Sonuç bölümündeki ifadeler girişte konuyu belirten ifadelerle bağlantılıdır.

• Evet (✓)
• Hayır

Belirlenen kanıt ifadeler: Günümüzde çömlekçiliğin devam ettiği illerin verilmesi, çömlekçiliğin eski önemini kaybettiğinin açıklanması

2. ETKİNLİK 

Soru: Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Bu görsellerden hareketle atalarımızın sanat eserlerinde ne tür desenler kullandığını söyleyebilirsiniz?

• Cevap: Atalarımız sanat eserlerinde geometrik şekiller, çiçekler, gemi ve bazı harfleri kullanmışlardır.

Soru: Yukarıda görselleri verilenlerin dışında hangi geleneksel sanatları biliyorsunuz? Söyleyiniz.

• Cevap: Görselleri verilenlerin dışında bakırcılık, dokumacılık, nakkaşlık, camcılık gibi geleneksel sanatları biliyorum.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 48 Cevabı

3. ETKİNLİK 

Soru: Okuduğunuz metinden hareketle aşağıdaki soruları sözlü olarak cevaplayınız.

Soru: Çömlekçiliğin çok eskilere dayandığını metindeki hangi cümlelerden anlıyorsunuz?

• Cevap: Çömlekçiliğin çok eskilere dayandığını “İnsanoğlunun en eski mesleklerindendir.” , “Arkeolojik çalışmalar çömlekçiliğin geçmişinin Anadolu’da M.Ö. 7000 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir.” cümlelerinden anlıyorum.

Soru: Çömlekler nasıl dayanıklı hâle getirilmektedir?

• Cevap: Çömlekler ateşte pişirilerek dayanıklı hâle getirilmektedir.

Soru: İlkel fırınlarda pişirilen çömlekler neden yeterince sert ve dayanıklı olamaz? Söyleyiniz.

• Cevap: İlkel fırınlarda pişirilen çömlekler pişirme işlemi yüksek sıcaklıklarda yapılamadığı için yeterince sert ve dayanıklı olamaz.

Soru: Modern malzemelerden yapılan eşyalar, çömlekçilik mesleğini nasıl etkilemiştir? Açıklayınız.

• Cevap: Modern malzemelerden yapılan eşyalar, çömlekçilik mesleğini olumsuz etkilemiştir. Çömlekçiliğe olan talep azalmıştır.

Soru: Metne göre çömlekçilik mesleğinin geleceği hakkında ne söylenebilir?

• Cevap: Metne göre çömlekçilik mesleği artık yok olmak üzeredir. Çünkü çelik, emaye gibi maddelerden yapılan malzemeler daha fazla rağbet görmektedir ve toprak kaplara gösterilen talep azalmaktadır.

4. ETKİNLİK 

Soru: Metindeki çömlek yapımı ile ilgili bölümü tekrar okuyunuz. Okurken önemli gördüğünüz bilgileri belirleyiniz.

• Cevap: Önemli gördüğüm yerleri bir sonraki etkinlik için not aldım.

Soru: Çömlek yapım aşamalarına ait önemli bilgileri ilgili yerlere yazınız.

• Cevap:

➢ Çömlek yapım süreci: Hazırlık dönemi, tezgâhta şekil verme, hamurun dönen bir çarkın üzerine yerleştirilmesi ve şekil verilen hamurum pişirilmesi, üzerine karışımın sürülmesi ve tekrar kurumaya bırakılması

➢ Şekil verme teknikleri: El veya tokaçla şekil verme, kalıplama tekniği, çekme tekniği

➢ Çömleklerin kurutulması ve pişirilmesi: Şekil verilen hamur kendi hâlinde güneşsiz ortamda kurumaya bırakılır. Kuruyan çömlekler fırınlara istiflenir, odun, talaş veya çalı çırpı yakılarak pişirilir, kil, kireç, kurşun, çakmaktaşı, boraks, emaye tozu, reçine gibi maddeler karıştırılır, pişmiş bir çömleğin üzerine sulandırılmış karışım sürülür. Çömlek üzerine bir tabaka oluşturan bu sır kurumaya bırakılır. Tekrar fırınlandığında bu maddeler eriyerek ince cam gibi bir yüzey meydana getirir.

Soru: Belirlediğiniz önemli bilgilerden hareketle çömlek yapımını işlem sırasına göre kendi cümlelerinizle defterinize özetleyiniz.

• Cevap: Çömlek yapımında önce bir hazırlık dönemi vardır. Hamur, kıvamını bulması için bir süre bekletildikten sonra çıkrık adlı tezgâhta şekillendirilir. Biçim verilen hamurlar fırında pişirilir, sonra kurumaya bırakılır. Kuruyan çömlekler cilalanır ve sonra yeniden kurumaya bırakılır.

5. ETKİNLİK 

Soru: Okuduğunuz metinle ilgili özellikler ve bu özelliklerle ilgili sorular verilmiştir. Bu soruları sözlü olarak cevaplayınız.

Soru: Metin yeteri kadar anlaşılıyor mu?

• Cevap: Evet anlaşılıyor.

Soru: Yazar, çömlekçilikle ilgili kendi kişisel düşüncelerine yer veriyor mu?

• Cevap: Hayır, yazar kendi kişisel düşüncelerine yer vermiyor.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 49 Cevabı

Soru: Yukarıda cevapladığınız sorulardan metinle ilgili hangi sonuçlara ulaştınız? Cevap verdiğiniz özelliklerle ilgili olumlu ya da olumsuz fikirlerinizi yazınız.

• Cevap:

➢ Anlaşılırlık: Metnin yalın bir dille yazıldığı için anlaşılırdır. Ama ben “artık çömlek, kullanılmaya hazırdır.” gibi bir sonuç bildiren ifade olmasını isterdim.

➢ Tarafsızlık: Metinde yazar tarafsızdır, kendi duygu ve düşüncelerine yer vermemiştir.

Soru: Ulaştığınız olumsuz sonuçların çözümü konusunda neler yapılabilir? Defterinize yazınız.

• Cevap: Yazar, çömlek yapım sürecinin sonuna gelindiğini açıktan söyleyebilir.

6. ETKİNLİK 

Soru: Okuduğunuz metinde aşağıda verilen özellikleri inceleyiniz ve sınıflandırma yapmak üzere bu özelliklerden birini seçiniz.

Çömlek yapım şekilleri Kapların yapıldığı malzemeler
Çömlekten yapılan malzemelerin zamana göre değişimi

• Cevap: Kapların yapıldığı malzemeler.

Soru: Seçtiğiniz özelliğe göre aşağıdaki tablolara sınıflandırmanızı yapınız. Ardından tablolarınızı seçtiğiniz özelliğe göre adlandırınız.

• Cevap:

➢ Eski malzemeler: Kil ve toprak

➢ Yeni (modern) malzemeler: Çelik, emaye, bakır

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 50 Cevabı

7. ETKİNLİK 

Soru: Teknolojik gelişmeler üretimle ilgili hangi kolaylıkları sağlamıştır? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Cevap: Teknolojik gelişmelerle üretimin gerçekleşmesi çok daha kısa bir zaman dilimini almaktadır. Bu aynı zaman zamanda enerji tasarrufu sağlar. Üretilen ürünlere ulaşım kolaylaşır, seri üretim olduğu için ürünler daha ucuz olur.

Soru: Öğretmeninizin geri bildirimleriyle arkadaşınızla ikili grup oluşturunuz. Teknolojik gelişmelerin geleneksel sanatların sonunu getireceği ya da getirmeyeceği görüşlerini aranızda paylaşınız. Sınıfta konuyu tartışarak arkadaşlarınıza sununuz. Yapacağınız etkileşimli konuşmada aşağıdaki yönergeleri dikkate alınız.

Etkileşimli konuşmanızı yapmadan önce kısa süreli bir zihinsel hazırlık yapınız.
Konuşmanızı yaparken konuyla ilgili mantıklı gerekçeler sununuz.
Arkadaşınızın öne sürdüğü görüşleri çürütmeye, varsa tutarsızlıkları ortaya koymaya çalışınız.
Etkileşimli konuşma sırasında nezaket kurallarına uyunuz.

• Cevap: Teknolojik gelişmeler geleneksel sanatların sonunu getirecektir. Bunun farklı örneklerini yaşamış ve yaşıyor olmamız, bize bu konuda fikir verecektir. Teknolojik gelişmeler sonucu varlığını kaybetmiş pek çok geleneksel sanat vardır. Bu durum, varlığını henüz devam ettiren geleneksel sanatların da aynı sonu yaşayacağının göstergesidir. Belki sadece hobi olarak bu sanatları yapan bir kesim eliyle bu sanatlar varlığını devam ettirebilecektir.

Soru: Arkadaşlarınızdan birini aşağıdaki “Akran Değerlendirme Ölçeği“nde verilen ölçütlere göre değerlendiriniz. Kendi konuşmanızı tema sonunda yer alan “Konuşma Becerisi Öz Değerlendirme Ölçeği’nde verilen ölçütlere göre değerlendiriniz.

• Cevap:

8. ETKİNLİK 

Soru: Aşağıdaki paragrafı okuyunuz. Paragrafta büyük harflerin kullanımını inceleyiniz. Büyük harflerin yanlış kullanıldığı kelimelerin altını çiziniz.

• Cevap:

Sevgili Kardeşim,

Hamza Dayının küçük oğlunu askere yolladık. Onunla beraber köyümüzden üç kişi daha askere gitti. Herkes okulun Batısındaki meydanda toplandı. Yüksekçe Köyünden davul zurna ekibi geldi. Bütün köy tek yürek olmuş, gururla köyün gençlerini uğurlamak için toplanmıştı. Annelerin gözyaşı mutlulukla nasıl birleşmişti. Bir yandan kazanlarda yemekler pişti. Canım Kardeşim, Batı’da bu güzelliklerden mahrum kaldığın için üzgünüm.

Hasretle gözlerinden öper, bir an önce gelmeni dilerim.

Soru: Metinden büyük harflerin kullanımıyla ilgili kurallar oluşturunuz, defterinize bu kuralları uyguladığınız bir paragraf yazınız.

• Cevap:

Sevgili Anneciğim,

Bugün Ayşe teyzemle şehrin batısındaki Başakşehir ilçesine gittik. Orada teyzemle biraz sohbet ettik. Dünyadaki haksızlıklara Batı’nın ne kadar duyarsız olduğuyla ilgili konuştuk. Sevgili anneciğim, dünya gerçekten zor bir yer oldu iyice.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 51 Cevabı

9. ETKİNLİK 

Soru: Aşağıdaki cümlelerde renklendirilmiş kelimeleri İnceleyiniz. Bu kelimeleri kendinden sonra gelen isimlere kattığı anlamlarına göre gruplandırınız. Gruplarınızı oluşturan cümlelerin numaralarını ve kelimelerin isimlere kattığı anlamı yazınız.

1. Bazı geleneksel sanatlar varlığını korumaya devam ediyor.
2. Gencin bu davranışı mahalledeki herkesi memnun etti.
3. Sergiye gitmek için birkaç arkadaş bir araya geldik.
4. Ramazan Bayramında öteki elbisemi giymiştim.
5. Her insanın içinde bir sanatçı vardır.
6. Şu vazo anneannemin yadigârıydı.
7. O yemekler bayram sofralarının vazgeçilmezidir.

• Cevap:

Kattıkları anlamlar:

• Belirsizlik: Bazı, birkaç, her
• İşaret: Bu, öteki, şu, o

Soru: Belirlediğiniz her grup için defterinize ikişer örnek cümle yazınız.

• Cevap:

Belirsizlik:

• Onu hiçbir zaman üzmek istemedim.
• Pek çok zaman babama yardım ederim.

İşaret:

• Ablam diğer telefonu beğendi.
• Bu soruyu yapamadım.

10. ETKİNLİK 

Soru: Okuduğunuz metinden karşılaştırılabilir bir unsur belirleyiniz.

• Cevap: İlkel fırın-modern fırın.

Soru: Belirlediğiniz unsura göre metindeki benzerlik ve farklılıkları aşağıdaki tablolara listeleyiniz.

• Cevap:

Benzerlikler:

• İkisi de çömlek yapımı için kullanılır.
• İkisinin de ateşlenmesinde benzer malzemeler kullanılır.

Farklılıklar:

• İlkel fırınlarda pişirme işlemi yüksek sıcaklıklarda yapılamamaktadır. Modern fırınlarda 1200 dereceye kadar yükseltilebilir.
• İlkel fırınlarda pişen malzemeler sert ve dayanıklı olmaz. Modern fırınlarda pişenler olur.
• İlkel fırınlarda sıcaklık ayarı yapılamaz, modern fırınlarda yapılır.
• İlkel fırınlarda pişirilen çömlekler kolaylıkla zarar görebilir, modern fırınlarda yapılanlar görmez.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 52 Cevabı

11. ETKİNLİK

Soru: Karekodu okutarak çoklu ortamı izleyiniz. İzlerken hangi kültürel unsurlardan bahsedildiğini ön bilgilerinizden de yararlanarak defterinize yazınız.

• Cevap: Aşıklık geleneği, sohbet etme (yarenlik), Karagöz, meddahlık, ebru, çinicilik, fıkra, masal, hikâye, kahve kültürü, sema, hüsnühat, nakkaşlık, ıslıkla anlaşma, yağlı güreş, okçuluk, dokumacılık…

Soru: İzlediğiniz çoklu ortam dosyasında geçen somut olmayan kültürel miras ürünlerini belirleyiniz. Belirlediğiniz kültürel miras ürünlerinin aşağıdaki başlıklardan hangilerine ait olabileceğine karar veriniz. Belirlediğiniz başlıklarla o başlığa ait olabileceğini düşündüğünüz kültürel miras ürünlerinin adlarını uygun kutucuklara yazınız.

• Cevap:

Soru: Somut olmayan kültürel miras ürünlerini neden bu şekilde sınıflandırdığınızı arkadaşlarınıza açıklayınız ve sınıflandırmalarınızı da kullanarak somut olmayan kültürel miras ürünlerinin çeşitliliği hakkında bir konuşma yapınız.

• Cevap:

Somut olmayan kültürel miras ürünlerini kullanılan malzemeye ve yapılış şekline göre bu şekilde gruplandırdım.

Somut olmayan kültürel miras, toplumların tarihsel ve kültürel kimliklerini oluşturan gelenekler, törenler, dil, müzik, dans, el sanatları gibi unsurları kapsar. UNESCO’nun tanımına göre bu miras, nesilden nesile aktarılarak kültürel çeşitliliği besler.

Somut olmayan kültürel miras ürünlerinin çeşitliliği şunları içerir:

• Diller ve Ağızlar: Her toplumun kendine özgü dili ve ağızları, kültürel kimliğin önemli bir parçasını oluşturur.
• Geleneksel El Sanatları: Dokuma, seramik, ahşap oymacılığı gibi el sanatları, yerel becerileri ve estetik anlayışı yansıtır.
• Ritüeller ve Gelenekler: Düğün, cenaze, mevsimsel kutlamalar gibi toplumsal etkinlikler, kültürel bağlılığı güçlendirir.
• Müzik ve Dans: Her kültürün kendine özgü müzik ve dans türleri, toplumsal hikayeleri ve değerleri ifade eder.
• Halk Hikâyeleri ve Efsaneler: Sözlü gelenekler, toplumların geçmişini, değerlerini ve dünya görüşünü aktarır.
• Gastronomi: Geleneksel yemek tarifleri ve pişirme yöntemleri, bir toplumun kültürel kimliğini yansıtır.

Bu unsurlar, toplumların sosyal yapısını, tarihini ve kimliğini koruma açısından büyük öneme sahiptir. Somut olmayan kültürel mirasın korunması, kültürel çeşitliliğin sürdürülebilirliği açısından kritik bir rol oynamaktadır. Bizim somut olmayan kültürel miras ürünlerimizin çeşitliliği de kültürümüzün ne kadar gelişmiş ve köklü olduğunun bir göstergesidir.

12. ETKİNLİK

Soru: İzlediğiniz metnin içeriğini en iyi yansıtan, üzerinde durulan kelime ve kelime grupları hangileridir? Aşağıya yazınız.

• Cevap: Somut olmayan kültürel miras, sanatkâr, bizi biz yapan değerlerimiz, nesilden nesile aktarma, geleceğe miras bırakmak, derin bir mazi…

Soru: Sadece yazdığınız kelimelerden hareketle metnin içeriği tahmin edilebilir mi? Nedenini söyleyiniz.

• Cevap: Evet, tahmin edilebilir çünkü bu kelimeler metnin anahtar kelimeleri durumundadır.

****

Tanıtma paragrafları bir kavramın tanımlanmağı veya kişi ve nesnelerin tanıtılması amacıyla yazılır. Bu paragraflar tek başına kullanılabildikleri gibi bilgilendirici metinlerde de karşımıza çıkabilirler. Diğer bir kavram tanımlanacak ise paragraf onun sözlük tanımıyla başlar. Sonrasında tanıma uygun bir örnekle devam edilir. Ardından tanıma uymayan, tanımlanan kavramla karıştırabilecek durumların bir örneği verilir. Son olarak paragraf tanımlanan kavramın ayırt edici özelliği vurgulanarak bitirilir.

Eğer bir kişi veya nesne tanıtılacaksa paragrafa tanıtılan kişi veya nesne hakkındaki temel bilgilerle başlanır. Ardından kişi veya nesnenin ayırt edici ve ön plana çıkan özellikleri verilir. Son olarak da tanıtılan kişi veya nesnenin önem ve değerinden bahsedilerek paragraf sonlandırılır.

Kavramın Tanımlandığı Paragraf Örneği

Gelenekler bir toplumda, eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi, töre ve davranışlardır. Bu köklü uygulamalar, geçmişle günümüz arasında bir köprü kurarak toplumsal bağları güçlendirir ve bireylerin ortak bir aidiyet duygusu geliştirmesine katkı sağlar. Örneğin dinî bayramlarda küçüklerin büyüklerinin elini öpmesi ve büyüklerin de onlara hediye vermesi Türk toplumunda bir gelenektir. Buna karşın her bayramın bayram namazının kılınmasıyla başlaması ise bir gelenek değil, dinî bir gerekliliktir. Sonuç olarak gelenek, kaynağını çoğunlukla yazılı kurallardan almayan ancak tüm toplumun benimseyip yaşatmaya devam ettiği uygulamalardır.

Kişi veya Nesnenin Tanıtıldığı Paragraf Örneği

Bindallı genellikle Anadolu kadınlarının düğün merasimlerinde giydikleri özel bir kıyafettir. Çoğunlukla koyu kırmızı, lacivert veya mor üzerine sırma ve sim ile kabartma dal, yaprak ve çiçek işlenmiş; uzun kollu, boyu yere kadar uzanan bir giysidir. Genellikle kadife ipek gibi yumuşak ve gösterişli kumaşlardan yapılır ve el işlemeleriyle süslenir. Bindallılar geleneksel giyim kültürünün bir parçası olarak günümüzde hâlâ değerini korumakta ve özel günlerde Türk kadınları tarafindan tercih edilmektedir. Her bir bindallı, el işçiliği ve detaylarıyla zengin kültürel geçmişimizi yansıtan bir sembolüdür.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 53 Cevabı

Öğretmenimizi İzliyoruz

Öğretmenimiz şimdi “akraba” kavramını tanımlamaya yönelik bir paragraf yazacak. Paragrafını planlarken, taslağını yazarken, yazdığı paragrafı gözden geçirip düzenlerken ve paylaşmak üzere hazırlarken sesli düşünecek. Tanıtma paragrafını yazarken nelere dikkat etmemiz gerektiğini bize öğretecek. Öğretmenimizi izlerken aşağıdaki noktalara odaklanalım.

Soru: Öğretmeniniz paragrafı planlarken neler söyledi?

• Cevap: Önce akrabalığın tanımını yapacağını, sonra akrabalığa bir örnek vereceğini, sonra tanıma uymayan, tanımlanan kavramla karıştırabilecek durumların bir örnek vereceğini, son olarak da tanımlanan kavramın ayırt edici özelliğini vurgulayacağını söyledi.

Soru: Paragrafın ilk cümlesini yazarken hangi kaynaklardan faydalandı?

• Cevap: Paragrafın ilk cümlesini yazarken sözlükten yararlandı.

Soru: Öğretmenimiz verdiği tanımı, tanıma uyan ve uymayan örneklerle nasıl ilişkilendirdi? Bunları yazarken neler söyledi?

• Cevap: Öğretmenimiz, verdiği tanımı, tanıma uyan ve uymayan örneklerle akrabalıkta mutlaka kan bağı olması gerektiğiyle ilişkilendirdi.

Soru: Paragrafı sonlandırırken kavramın ayırt edici özelliğini nasıl belirledi? Bunu cümlesinde nasıl ifade etti?

• Cevap: Paragrafı sonlandırırken yine akrabalıkta mutlaka kan bağının olması gerektiği üzerinde durdu.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 54 Cevabı

Biz Uyguluyoruz

Soru: 4-6 kişilik gruplar oluşturalım ve öğretmenimizin rehberliğinde “yöremize özgü bir kıyafeti” ele alan tanıtma paragrafı yazalım. Çalışmamızı yaparken aşağıdakilere dikkat edelim.

Öğretmenimiz, bize kendi uygulamasındaki sıraya uygun olarak adım adım ne yapacağımızı söyledikten sonra biz de uygulayalım.
Grup olarak çalışırken önce birlikte düşünüp tartışalım, ortak bir karara varalım; sonra kararımızı ortak çalışma kâğıdımıza aktaralım.
İhtiyaç duyarsak öğretmenimizden yardım alalım.
Öğretmenimiz biz çalışırken bir eksiklik fark ederse onun uyarılarını dikkate alalım.

• Cevap: Cepken, geleneksel Türk giyimi içinde yer alan, genellikle bel hizasında ya da biraz daha aşağıda sona eren, ön kısmı açık veya düğmeli olan bir üst giysidir. Cepken, değişik kumaşlarla yapılabilir. Örneğin yün, keten veya pamuklu kumaşlardan yapılır ve çeşitli desenlerle süslenebilir. Yelek de cepkene benzer ama cepkenin kollarındaki yırtmaçlar yelekte yoktur. Cepken hem erkekler hem kadınlar tarafından giyilebilmesi nedeniyle diğer kıyafetlerden ayrılır.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 55 Cevabı

Soru: Şimdi daha küçük, 2-3 kişilik, gruplar oluşturalım ve “millî bayram” kavramını ele alan bir tanıtma paragrafı yazalım. Çalışmamızı yaparken aşağıdakilere dikkat edelim.

Önceki uygulamalardaki aşamaları hatırlayarak paragrafımızı yazalım.
Öğretmenimiz gerekmedikçe bize müdahale etmeyecek ama ihtiyaç duyarsak öğretmenimizden yardım isteyelim.
Paragraf yazma sürecinde grup arkadaşlarımızla konuşup tartışalım ama bu kez her birimiz kendi çalışma kâğıdımızı kullanalım.

• Cevap: Millî bayram, bir ülkenin ulusal kimliğini ve bağımsızlığını simgeleyen, toplumun çeşitli kesimlerinin kutladığı özel günlerdir. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı ve 30 Ağustos Zafer Bayramı millî bayramlarımızdır. 1 Mayıs İşçi Bayramı da kutlanan bayramlarımızdandır ama millî bayramlardan biri değildir. Millî bayramlarımız özgürlüğümüzü ve millî kimliğimizi simgelemesi yönüyle diğer önemli günlerden ayrılır.

SIRA SENDE

Soru: Artık tanıtma paragrafı yazmayı öğrendik. Şimdi “Karagöz ve Hacivat’ı tanıtan bir paragraf yazalım.

• Cevap: Karagöz ve Hacivat, geleneksel tiyatrolarımızdan olan Karagöz’ün iki ana kahramanıdır. Karagöz okumamış, biraz kaba ve cahil, sözünü esirgemeyen, yanış anlamalar yapan bir halk adamıdır. Hacivat ise biraz okumuş, güzel konuşan bir tiptir. Karagöz ve Hacivat, Türk güldürü tiyatrosunun en önemli iki kahramanı olması dolayısıyla özellikle çocuklar tarafından çok sevilen ve sahip çıkılması gereken değerlerimizdendir.

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 56 Cevabı

13. ETKİNLİK 

Soru: Önceki bilgilerinizden hareketle somut olmayan kültürel miraslarımızdan olan Karagöz veya Hacivat’ı tanıtan bir paragrafı defterinize yazınız.

• Cevap: Karagöz ve Hacivat, geleneksel tiyatrolarımızdan olan Karagöz’ün iki ana kahramanıdır. Karagöz okumamış, biraz kaba ve cahil, sözünü esirgemeyen, yanış anlamalar yapan bir halk adamıdır. Hacivat ise biraz okumuş, güzel konuşan bir tiptir. Karagöz ve Hacivat, Türk güldürü tiyatrosunun en önemli iki kahramanı olması dolayısıyla özellikle çocuklar tarafından çok sevilen ve sahip çıkılması gereken değerlerimizdendir.

Soru: Yazdığınız tanıtma paragrafını öğretmeninizle yazım9 noktalama ve içerik yönlerinden gözden geçiriniz. Güçlü ve gelişmeye açık yönlerinizi öğretmeninizin geri bildirimleriyle sonraki yazma etkinliklerinde geliştirmeye çalışınız.

Soru: Yazınızı arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Cevap: Karagöz ve Hacivat, geleneksel tiyatrolarımızdan olan Karagöz’ün iki ana kahramanıdır. Karagöz okumamış, biraz kaba ve cahil, sözünü esirgemeyen, yanış anlamalar yapan bir halk adamıdır. Hacivat ise biraz okumuş, güzel konuşan bir tiptir. Karagöz ve Hacivat, Türk güldürü tiyatrosunun en önemli iki kahramanı olması dolayısıyla özellikle çocuklar tarafından çok sevilen ve sahip çıkılması gereken değerlerimizdendir.

14. ETKİNLİK

Soru: Karekodu okutarak çoklu ortamı dinleyiniz. Öğrendiğiniz metin yapılarının analizi ve bilgileri organize etme stratejisini kullanarak bu çoklu ortama ait aşağıdaki çalışma kâğıdını doldurunuz.

• Cevap:

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı MEB Yayınları Geleneklerimiz Teması Sayfa 44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56 Çömlekçilik Metni Etkinlik Soruları ve Cevapları ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.