8. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 138

4.2 SİYASAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

Türk milleti, Mustafa Kemal öncülüğünde dışarıda işgalcilere karşı millî bağımsızlığın korunmasına, içerideyse millî egemenliğin sağlanmasına yönelik özveriyle mücadele etti. Millî hâkimiyete dayanan yeni Türk devletinin kurulmasını sağladı. Türk milletinin karakterinin yüksek bir millet olduğunu ve devlet kurma konusundaki yeteneğini bir kez daha ispat etti. Şimdi millî egemenliğin sağlanması ve geliştirilmesine yönelik atılan adımları ve siyasi gelişmeleri birlikte öğrenelim:

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

Saltanat, ülke yönetiminde bir hanedana mensup hükümdarın, padişahın, sultanın egemen olması durumudur. Bu sistemde egemenlik tek kişinin elindedir. Ülke yönetimi genellikle babadan oğula geçmektedir. Osmanlı Devleti kuruluşundan yıkılışına kadar saltanat sistemiyle aynı aileden gelen padişahlar tarafından yönetildi.

Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda yenilmiş ve topraklarının önemli bir kısmı İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmişti. İşgallere karşı Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinde Millî Mücadele hareketi başladı. Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra barış görüşmeleri hazırlıklarına başlandı. İtilaf Devletleri Lozan’daki görüşmelere Ankara Hükûmeti ile İstanbul Hükümetini birlikte davet etti. İstanbul Hükûmeti de Ankara’ya barış konferansına birlikte katılmayı teklif etti. Tevfik Paşa Hükûmetinin bu tavrı TBMM’de tepkilere neden oldu. Mustafa Kemal, bu sorunun kökten çözülmesi için saltanatın kaldırılmasını gündeme getirdi. Bir grup milletvekili saltanatın kaldırılması için meclise önerge verdi. Lozan’da ikilik çıkmasını engellemek amacıyla TBMM’de 1 Kasım 1922 tarihinde kabul edilen bir kanunla halifelik ve saltanat birbirinden ayrıldı ve saltanat kaldırıldı.

Saltanatın kaldırılması üzerine 17 Kasım 1922’de son padişah VI. Vahdettin İngiliz gemisi ile İstanbul’dan ayrıldı (Görsel 4.9,4.10). Bunun üzerine Meclis, Osmanlı hanedanından Abdülmecit Efendi’yi halife seçti. Halifelik makamının siyasi yetkisinden ayrılması laiklik için atılan ilk adım oldu. Saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı Devleti resmen sona erdi. Millî egemenliğin önündeki en önemli engel kaldırıldı. Yönetimdeki iki başlılığa son verildi ve TBMM Hükûmeti, Türk milletinin tek temsilcisi hâline geldi. İtilaf Devletleri’nce Lozan’da ikilik çıkarılmasının önüne geçildi.

Soru: Siyasal alanda yapılan inkılapların yeni Türk devletinde demokrasinin gelişimine katkılarını araştırınız.

Cevap: Siyasal alanda yapılan inkılaplar, egemenliğin kayıtsız şartsız millete verilmesi, halkın yönetime katılımını artırmış ve demokratik kurumların temellerini atmıştır. Cumhuriyetin ilanı, meclisin güçlendirilmesi ve çok partili hayata geçişle, demokrasinin gelişimine katkı sağlanmıştır.

Soru: 1 Kasım 1922’de saltanatla birlikte halifeliğin kaldırılmamasının sebebi nedir? Açıklayınız.

Cevap: Saltanatın kaldırılmasından sonra halifelik, dini bir makam olarak bırakıldı çünkü halkın dini inançları ve gelenekleriyle bağlarını koparmamak amaçlanıyordu. Halifeliğin kaldırılması, toplumsal huzuru bozma riski taşıyordu.

8. Sınıf Meb Yayınları İnkılap Tarihi Ders Kitabı Sayfa 138 Cevapları ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.