12. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Kitabı Cevapları SDR İpekyolu Yayınları Sayfa 218

İran-Irak Savaşı’nın çıkmasında; Fırat ve Dicle nehirlerinin Basra Kör- fezi’ne dökülmeden önce birleşerek oluşturduğu 193 km’lik Şattülarap Su Yolu sorunu, iki devletin Basra Körfezi’nde hâkimiyet kurma isteği ve bölgede yaşanan etnik ve dinî anlaşmazlıklar etkili oldu. İran ve Irak arasında en önemli sorun olarak görülen Şattülarap Su Yolu sorunu 1975 Cezayir Antlaşması ile çözüme kavuşturulmuştu. Ancak İran’da 1979’da Ayetullah Humeyni (Görsel 7.11) liderliğinde şahlık yönetimine son verilerek kurulan İran İslam Cumhuriyeti’nin ABD ve İsrail karşıtı ve Şii inancını yaymaya yönelik bir dış politikaya yönelmesi bölgedeki dengelerin bozulmasına neden oldu. Yine 1979 yılında Irak’ta darbe ile yönetimi ele geçiren Saddam Hüseyin (Görsel 7.12), Sünni İslam dünyasının liderliğini amaçlayarak hızla silahlanmaya başlayınca İran-Irak ilişkileri gerginleşti. İran’da yaşanan rejim değişikliği sırasında yaşanan iç karışıklıklardan yararlanarak Basra Körfezi ve Şattülarap Su Yolu’nda egemenlik kurmak isteyen Saddam Hüseyin’in İran’ın Irak’ta yaşayan Şii Müslümanları kışkırttığı gerekçesiyle 22 Eylül 1980’de İran’a saldırmasıyla savaş başladı. ABD ve Arap dünyasının büyük kısmı Irak’ı; SSCB, Suriye ve Libya ise İran’ı desteklediler. Savaşın başında Irak üstün olsa da İran’ın güçlü direnişi nedeniyle taraflar birbirlerine karşı üstünlük sağlayamadılar. 1988 yılında BM’nin devreye girmesiyle imzalanan ateşkes sonucu İran-Irak Savaşı sona erdi. Ateşkes ile taraflar, savaş öncesi sınırlarına geri döndüler. Savaş iki devlete de büyük zarar verdi. İki tarafın toplam insan kaybının 1.000.000 kişi olduğu İran-Irak Savaşı sonunda, iki devlet de siyasi ve ekonomik olarak yıpranınca bölgede İsrail’in etkinliği arttı.

II. Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin Truman Doktrini, Marshall Planı ve Eisenhower Doktrini’nden yararlanması, Kore’ye asker göndermesi ve NATO’ya üye olmasıyla olumlu bir sürece giren Türk-ABD ilişkileri 1960 sonrası yaşanan üç olay ile gerginleşti. Bu dönemde Türk-ABD ilişkilerinin bozulmasında; Küba sorununda ABD’nin Türkiye’ye sormadan Jupiter füzelerini sökmesi, 1963-64 Kıbrıs sorununda ABD Başkanı Lyndon Ba- ines Johnson (Lindın Beyns Cansın) tarafından Türkiye’ye ABD silahlarını kullanma izni verilmemesi ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası, ABD’nin Türkiye’ye ambargo uygulaması etkili oldu.

Soru: Devletlerin ulusal çıkarları doğrultusunda dönem dönem birbirlerinden farklı dış politikalar izlemelerinin nedenlerini değerlendiriniz.

Cevap: Devletlerin ulusal çıkarlarına göre farklı dış politikalar izlemelerinin nedenleri, ekonomik, siyasi, askeri ve coğrafi koşullardaki değişikliklerdir. Ayrıca uluslararası sistemdeki güç dengeleri, tehdit algıları ve ideolojik farklılıklar da bu değişkenliği etkileyen başlıca faktörlerdir.

12. Sınıf SDR İpekyolu Yayınları İnkılap Tarihi Ders Kitabı Sayfa 218 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.