12. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Yıldırım Yayınları Sayfa 191

XIX. yüzyılda ulaşılabilen hızlar, ışık hızına göre çok küçüktü. Bu nedenle Dünya’nın Güneş çevresindeki 30 km/s’lik dönüş hızının farklı doğrultularda ışık hızına etkisinin sınanması düşünüldü. Bu etkinin ve dolayısıyla esirin var olup olmadığını gözlemlemek için 1887’de Albert Michelson (Albırt Maykılsın, Görsel 5.1) ve Edward Morley (Edvırd Morli, Görsel 5.2), Michelson’ın geliştirdiği girişimölçerin (interferometre) kullanıldığı bir deney tasarladı (Şekil 5.2).

Michelson girişimölçerinde kaynaktan çıkan ışık demetiyle 45° açı yapan yarı saydam bir ayna bulunur. Bu aynada ışık iki eşit parçaya bölünerek aynı uzaklıktaki birer düzlem aynadan (A ve B) yansıtılır. A’dan geri dönen ışığın bir bölümü yarı saydam aynadan yansıyarak, B’den geri dönen ışığın bir bölümü yarı saydam aynadan geçerek ekranda bir girişim deseni verir. Bu düzenek, cıvada yüzmekte olan çok büyük bir taşın üzerine kurulmuştu ve her yöne çevrilebiliyordu. Şekil 5.2’deki düzenek 90° döndürüldüğünde esir rüzgârı A demetine dik, B demetine paralel hâle gelir. Bu iki ışının esir rüzgârına göre yönleri değişince yol alma süreleri değişir. Bu durum saçak deseninde hafifçe ama ölçülebilir kaymalara sebep olmalıydı. Ayrıca deney, Dünya’nın Güneş’e göre hızının doğrultuları arasındaki açının 90° civarında olduğu iki ayrı mevsimde (yaz ve bahar dönemlerinde) tekrarlandı. Ölçümler, girişim deseninde herhangi bir değişim göstermede başarısız oldu. Michelson ve Morley’nin yanı sıra farklı bilim insanları da yıllar boyunca sabır ve kararlılıkla değişik durum ve zamanlarda, farklı coğrafi bölgelerde denemeler yaptılar. Deneyciler doğruluğu artırdı, olası yan etkileri ortadan kaldırdı. Girişimölçer, beklenen kaymalardan çok daha azını ölçecek kadar duyarlı olmasına rağmen sonuçlar hep aynıydı: Gereken büyüklükte saçak kayması asla gözlemlenmedi.

Michelson-Morley deneyinin olumsuz sonuçları yalnız esir hipotezini yalanlamakla kalmadı, Dünya’nın esir çerçevesine göre mutlak hızını ölçmenin imkânsız olduğunu da gösterdi. Bununla birlikte esir varsayımından hemen vazgeçilmedi. Kimi fizikçiler, esir kavramını kurtaracak yeni teoriler geliştirmeye çalıştı. Öte yandan Mic- helson-Morley deneyinin olumsuz sonucu, 1905’te Einstein’ın boşluktaki ışık süratinin evrensel bir sabit olduğu varsayımına dayanan ve genel kabul gören özel görelilik teorisinin doğrulamalarından biri hâline geldi. Tüm uzayı kaplayan esir düşüncesi terk edildi. Günümüzde ışığın yayılmak için ortama ihtiyacı olmayan bir elektromanyetik dalga olduğu bilinmektedir.

Cevap: Bu sayfada soru bulunmamaktadır.

12. Sınıf Yıldırım Yayınları Fizik Ders Kitabı Sayfa 191 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.