10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 140

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatı sözlü edebiyat ürünlerinden destan örneğidir. Destanda Oğuz Kağan’ın doğumu, kahramanlıkları, ailesi ve komşu boylarla mücadeleleri olağanüstü şekilde anlatılır. Bu destanla Asya Hun Devleti Kağanı Mete Han’ın hayatının anlatıldığı varsayılır.
Destan, bir milleti derinden etkileyen bir olayın dilden dile aktarılmasıyla yayılır. Doğal destanlar, bir şair tarafından derlenerek yazıya aktarılır. Milletlerin kültürel zenginliklerini, millî ve manevi değerlerini yansıtan ürünlerdir. Türklerin göçebe yaşamları nedeniyle İslamiyet öncesi Türk destanları bir destan şairi tarafından yazıya geçirilememiştir. Bunun sonucunda Türk destanlarının çoğu mensur, bir kısmı da manzum ve mensur olarak yazıya aktarılmıştır.
İslamiyet’in kabulünden önceki Türk destanlarının genel özellikleri şunlardır:
Olağanüstü kahramanlara ve olaylara yer verilir. Yer ve zaman belirsizdir.
Destanlarda kahramanlıklarıyla ön plana çıkan alp tipine yer verilir.
Türkler geniş bir coğrafyada göçebe hayatı yaşamaları sebebiyle yayılma safhasında kalan Türk destanları, bir destan şairi tarafından yazıya geçirilemediği için manzum değildir.
Hikâye etmenin en küçük unsuruna motif denir. Türk destanlarında “ışık, at, ağaç, su, kurt, kadın, yada taşı, ok ve yay, bilge kişi, sayı, renk, maden” gibi ortak motifler vardır.
Sözlü edebiyat ürünleri olan Türk destanları Türk dili, edebiyatı, tarihi ve kültürü bakımından kaynak niteliğindedir.
Dil; açık, akıcı ve anlaşılırdır. Konuşma dilinin zenginliğini yansıtır. Mübalağa, benzetme, tezat gibi edebî sanatlara yer verilir.
Türk edebiyatında destanların sınıflandırılmasında coğrafi, kültürel değişiklikler ve din unsuru etkili olur.

Soru: 1) Metindeki olaylara bağlı olarak bazı kişilere “Saklap”, “Karluk” ve “Kalaç” adları verilmiştir. Bunların anlamını metinden hareketle tahmin ediniz. Siz olsaydınız bu kişilere hangi adları verirdiniz?

Cevap: “Saklap” şehri koruyan kişi için kullanılmış, şehrin muhafızı anlamında olabilir. “Karluk” buz dağına girdiği için beyazlar içinde kalan kişiye verilmiştir ve soğukla ilişkilidir. “Kalaç” ise bir yapıyı açan kişi olarak “kalıp kapıyı açan” anlamında verilmiş olabilir. Kendi adlarım: “Koruyucu” “Soğuk Adam” ve “Açıcı” olabilirdi.

Soru: 2) Oğuz Kağan kimlerle ve nelerle mücadele etmiştir? Oğuz Kağan’ın yerinde olsaydınız siz nasıl davranırdınız? Söyleyiniz.

Cevap: Oğuz Kağan, gergedan, Urum Kağan ve diğer düşmanlarla mücadele etmiştir. Ayrıca doğa ile örneğin Buz Dağı ve nehirlerle mücadele etmiştir. Onun yerinde olsaydım benzer işler yapardım ancak savaşı son çare olarak düşünürdüm.

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 140 Cevapları ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.