10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Düşler Yayıncılık Sayfa 89

“10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Sayfa 89 Düşler Yayınları” ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Düşler Yayınları Sayfa 89

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Okuduğunuz şiir, divan şiiri nazım biçimlerinden biri olan gazele örnektir. Gazelde kadın, aşk, eğlence gibi lirik temalar işlenir. En az 5 en fazla 15 beyitten oluşur. Kafiye düzeni aa, ba, ca … şeklindedir. Aruz ölçüsünün her kalıbıyla yazılabilir. İlk beytine matla, son beytine makta denir. En güzel beyti, beytü’l gazel ya da şah beyittir. Tüm beyitleri aynı güzellikte olan gazellere yek avaz gazel, bütün beyitlerinde aynı konunun işlendiği gazellere yek ahenk gazel, şairin adının geçtiği beyte taç beyit ya da mahlas beyti denir. Dizelerinin ortasında kafiye bulunan, ortadan ikiye bölünebilen gazeller ise musammat gazeldir. Gazel, konu bakımından halk edebiyatındaki koşmayı andırır.

Okuduğunuz şiir XVI. yüzyıl önemli şairlerinden olan Fuzûlî’ye aittir. Âşıkane gazelleriyle ünlü sanatçı bu şiirinde sevgilinin vefasızlığından ve kendi çaresizliğinden söz etmiştir.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. a. Metnin kafiye ve rediflerini bularak kafiye düzenini aşağıdaki tabloda gösteriniz. Buna göre metnin niçin musammat gazel olduğunu söyleyiniz.

• Cevap: Şu şekilde gösterebiliriz:

Uyak şeması: “aa / ba / ca / da / ea / fa /ga” biçimindedir.

Ahenk Unsurları (Uyak ve Redifler)

—usanmaz mı
—yanmaz mı

—sanmaz mı
—inanmaz mı

—uyanmaz mı
—bulanmaz mı

—utanmaz mı
—usanmaz mı

“-maz mı” redif; “-an” tam uyak

Fuzuli’nin bu gazeli aynı zamanda “musammad gazel” özellikleri de göstermektedir. Bu da dize ortalarında bir iç uyak olduğunu gösterir. Buna göre gazel ahenk unsurları açısından şöyle de incelenebilir:

Beni candan usandırdı—a
cefâdan yâr usanmaz mı—b

Felekler yandı âhımdan—c
murâdım şem’i yanmaz mı—b
“-maz mı” redif; “-an” tam uyak

Kamu bîmârına cânân—d
devâ-yı derd ider ihsân—d

Niçin kılmaz bana dermân—d
“-ân” zengin uyak

beni bîmâr sanmaz mı—b
Gamım pinhân tutardım ben—e
dediler yâre kıl rûşen—e
Desem ol bîvefâ bilmen—e
“-en” tam uyak

inanır mı inanmaz mı—b
Şeb-i hicrân yanar cânım—f
döker kan çeşm-i giryânım—f

Uyarır halkı efgânım —f
“-ım” redif; “-ân” zengin uyak

kara bahtım uyanmaz mı—b
Gül-i ruhsârına karşu—g
gözümden kanlı akar su—g
Habîbim fasl-ı güldür bu—g
“-u” yarım uyak

akar sular bulanmaz mı—b
Değildim ben sana mâil—h
sen etdin aklımı zâil—h
Ban ta’n eyleyen gâfil—h
“-il” tam uyak

seni görgeç utanmaz mı—b
Fuzûlî rind-i şeydâdır—ı
hemîşe halka rüsvâdır—ı
Sorun kim bu ne sevdâdır—ı
“-dır” redif; “-â” tam uyak

bu sevdâdan usanmaz mı—b
“-maz mı” redif; “-an” tam uyak

b. Metnin matla, makta, şah beyit ve mahlas beyitlerini tablodaki numaralanmış beyitler üzerinde gösteriniz.

1. matla beyti yani ilk beyit şudur:

Beni cândan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı

4. Şah beyit: En güzel beyittir.

Şeb-î hicran yanar cânım töker kan çeşm-i giryânım
Uyarır halkı efgaanım karâ bahtım uyanmaz mı

7. makta beyti ve mahlas beyit şudur: makta yani son beyit, mahlas yani şairin adının geçtiği beyittir.

Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bû ne gavgaadır bu gavgaadan usanmaz mı

2. Söyleyici, içinde bulunduğu durumdan niçin şikâyetçidir?

• Cevap: Çünkü sevgilisi onun muhteşem hatta delicesine olan sevgisine karşılık vermemektedir. Şair de bu kayıtsızlık ve ilgisizlikten şikayetçidir.

3. Okuduğunuz metin şairin en çok bilinen gazellerinden biridir. Gazel lirik ve samimi anlatımıyla okuyanları etkisi altına almaktadır. Metni lirik yapan özellikler nelerdir? Açıklayınız.

• Cevap: Okuduğumuz şiir XVI. yüzyıl önemli şairlerinden olan Fuzûlî’ye aittir. Âşıkane gazelleriyle ünlü sanatçı bu şiirinde sevgilinin vefasızlığından ve kendi çaresizliğinden söz etmiştir. Bu yoğun duygular şiirin lirik özelliklerini arttırmaktadır.

4. Metnin hangi beytinde hüsnütalil sanatı yapılmıştır?

• Cevap:

Gül yanağına karşı gözümden kanlı yaşlar dökülür.
Sevgilim, gül mevsimidir (ilkbahar) bu, akarsular bulanmaz mı?

Kışın dağların tepesinde biriken kar, ilkbahar gelince eriyerek bulanık bir şekilde gül bahçelerine doğru akar. Şair, bu durumdan esinlenerek sevgili için döktüğü yaşlardan gözlerinin kıpkırmızı olmasını güzel bir sebebe bağlıyor. Bu beyitte şair gözünden kanlı yaşlar akmasını doğal bir olaya yani gül mevsiminde suların bulanık akmasına bağlıyor hüsn-i talil sanatı yapıyor.

10. Sınıf Düşler Yayıncılık Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 89 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.