10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 117

“10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Sayfa 117 Beşgen Yayınları” ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 117

Okuduğunuz şiir bir gazeldir. Gazel divan şiirinin nazım biçimidir. Gazelin nazım birimi beyittir. Gazeller genellikle 5-15 beyit arasında yazılır. Gazelin kafiyelenişi “aa, ba, ca, da, ea …” şeklindedir. Bazı gazellerde iç kafiyeye de yer verilir. Dize ortaları kafiyeli olan, ortadan ikiye bölününce dörtlüğe dönüşebilen bu tür gazellere musammat gazel denir. Gazeller aruz ölçüsüyle ve bu ölçünün her kalıbıyla yazılır. Gazel konu bakımından halk edebiyatındaki koşmayla benzerlik gösterir. Aşk, sevgilinin güzelliği, âşığın çektiği eziyet, ayrılığın verdiği acı gibi bireysel konular gazellerde ele alındığı gibi toplumsal olaylar veya bir düşünce de ele alınabilir.

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru: 1) Okuduğunuz şiiri tema yönünden inceleyiniz. Şiirde birden fazla temanın yer almasının nedenlerini kullanılan nazım biçimi ve dönemin anlayışı açısından açıklayınız.

• Cevap:

Şiirde sevgiliye duyulan hayranlık, sevgiliden karşılık bulamama, aşk acısı çekme gibi temalar kullanılmıştır. Divan edebiyatında bütün güzelliği değil parça güzelliği hedeflenmiştir. Şairler güzel bir beyit yazmayı hedeflemiştir. Bu yüzden aynı şiirin içinde birden fazla temaya rastlanabilir.

Şiirin nazım biçimi gazeldir. Gazeller kısalığından ve aşk, ayrılık, şarap ve kadın gibi konuları işlediğinden divan edebiyatının en çok kullanılan nazım biçimi olmuştur.

Soru: 2) Metnin söyleyicisini ve söyleyicinin hitap ettiği kişiyi tespit ediniz.

• Cevap: Metnin söyleyicisi âşık olduğu sevgilisinden şikyet eden şairdir. Şair kimi beyitlerde doğrudan sevgilisine seslenirken kimi beyitlerde ise sevgilisinin yakınındaki kişilere seslenir.

Soru: 3) Söyleyici, içinde bulunduğu durumdan niçin şikâyetçidir?

• Cevap: Söyleyici büyük bir aşkla sevgilisine aşık olmasına rağmen sevgilisinin ona cevap vermeyişinden ve sevgilisinin vefasızlığından şikâyet eder.

Soru: 4) Şair, bu gazeli ilahi bir aşkla mı yoksa beşerî bir aşkla mı yazmıştır? Açıklayınız.

• Cevap: Şiir insanlar arasında yaşanan yani beşerî bir aşkla yazılmıştır.

Soru: 5) “Cefâ, bîmâr, cânân, devâ-yi derd, şeb-i hicrân, çeşm-i giryân” gibi kelime ve kelime gruplarının kullanılmasını divan şiirinin dil ve sanat anlayışı açısından değerlendiriniz.

• Cevap: Bu kelime ve kelime grupları Arapça ya da Farsçadan alınmıştır. Divan edebiyatı üstünde bu diller çok etkili olmuştur. Bu yüzden şairler bu tarz kelimeleri çokça kullanmıştır.

Soru: 6) Şiirin matla ve makta beyitlerini bulunuz.

• Cevap:

Şiirin ilk beyitine matla beyiti denir. Bu beyitin mısraları kendi arasında kafiyelidir. Bu şiirin matla beyiti “Meni cândan usandurdı cefâdan yâr usanmaz mı /Felekler yandı âhumdan murâdum şem’i yanmaz mı” beyitidir.

Şiirin son beyitine makta beyiti denir. Makta beyiti kendi arasında kafiyeli olmaz ve genellikle şairin mahlası (şiirde kullandığı takma adı) bu beyitte geçer. Bu şiirin makta beyiti “Fuzûlî rind-i şeydâdur hemîşe halka rüsvadır / Sorun kim bu ne sevdâdur bu sevdâdan usanmaz mı” beyitidir.

Soru: 7) Şiirde beyitlerin yerini değiştiriniz. Bu değişikliğin, şiirin anlamı ve düşüncenin sıralanması açısından bir değişiklik oluşturup oluşturmadığını tespit ederek değerlendiriniz.

• Cevap: Divan edebiyatında bütün değil parça güzelliği hedeflendiği için şiirin beyitleri arasında bir fikir akışı yoktur. Dolayısıyla şiirin beyitleri yer değiştirilse anlamda ciddi bir değişiklik olmaz.

Soru: 8) “Şeb-i hicrân yanar cânum töker kan çeşm-i giryânum / Uyadur halkı efgânım kara bahtum uyanmaz mı” beytindeki tenasüp sanatını bulunuz, bu sanatın şiirin anlamına katkılarını açıklayınız.

• Cevap: Şiirde uyumak, uyanmak, şeb (gece) gibi uyku ve gece hakkında kelimeler birlikte anlam uygunluğu içinde kullanılmıştır. Bu, şiirin anlamını zenginleştirir. Söyleyişe güzellik katar.

Soru: 9) Okuduğunuz gazelin beyitleri dörtlük biçimine de dönüştürülebilmektedir. Böyle olunca dize ortalarındaki kafiye dizilişi dize sonlarında yeni bir kafiye dizilişine dönüşmektedir.

• Cevap: Bazı gazellerde iç kafiyeye de yer verilir. Dize ortaları kafiyeli olan, ortadan ikiye bölününce dörtlüğe dönüşebilen bu tür gazellere musammat gazel denir.

Soru: 10) Aşağıdaki örnekte verildiği gibi siz de gazeli bu şekilde dörtlüklere çevirerek dörtlüklerdeki kafiye, redif ve kafiye düzenini takip eden sayfadaki tabloya yazınız.

Fuzûlî rind-i şeydâdur
hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bû ne sevdâdur
bu sevdâdan usanmaz mı

• Cevap: Bu etkinliğin cevabı diğer sayfadadır. (Bkz. Sayfa 118)

10. Sınıf Beşgen Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 117 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.