10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Gün Yayınları 1. Ünite Doğal Sistemler Sayfa 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61 Miras Etkinlik Soruları ve Cevapları

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Miras Cevapları
MİRAS
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 15 Cevabı
Hazırlık Soruları
1. Dünya’nın oluşumu hakkında neler biliyorsunuz?

Cevap: Dünya evrendeki yıldızların patlaması ve oluşturdukları toz bulutlarının çekim kuvvetleri etkisiyle bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur. Bu çekimi sağlayan Güneştir. Böylece Dünya, oluşurken bir yandan da Güneş sistemindeki yörüngesine oturmuştur. Başlarda Dünya çok sıcaktı. Kabuk kısmı soğudu fakat iç kısmında bugün bile erimiş metallerden oluşan bir çekirdek bulunuyor. Tüm evrendeki gezegenlerin oluşumu bu şekildedir. Bizim galaksimiz olan Samanyolu Gökadası da gaz ve toz bulutlarının kütle çekim kuvveti ile oluşturduğu gezegenlerden meydana gelmektedir. Dünyamız başlarda dönmekte olan bir alev topundan ibaretti. Fakat zamanla çevresinde atmosfer oluştu ve yağmur yağmaya başladı. Soğuyan toprak dış kabuğu oluşturdu ve taşlar, dağlar, çukurlar meydana geldi. Denizler ve akarsular da yağan yağmurların bu çukurları doldurmasıyla oluştu.

2. Yeryüzünün şekillenmesinde hangi faktörler etkili olmuştur?

Cevap: Yeryüzünün oluşması ve şekillenmesi uzun yıllar sürmüştür. Yeryüzünde evrenin başlangıç noktasından itibaren gelinen son dönemde birçok doğal olaylar gerçekleşmektedir. Yeryüzünün şekillenmesinde bazı doğal faktörler etkili olmaktadır. Özellikle, depremler, volkanik patlamalar, tektonik hareketler, kıtaların birbirinden ayrılması, suların yükselmesi, sıcaklık değişimleri, basınç değişimleri gibi etkenler yeryüzü şekillerinin oluşmasında etkilidir. Heyelan, erozyon, aşırı yağışlar gibi nedenler de yeryüzü şekillerinin oluşmasını etkilemektedir. Yeryüzü oluşumu günümüzde de devam etmektedir. Depremlerin olması, volkanik patlamaların devam etmesi bunun en büyük göstergesidir. Yeryüzünde tektonik hareketlerin sık olduğu yerlerde depremler daha sık yaşanmakta ve kıta oluşumları da devam etmektedir.

Aşağıdaki soruları ön bilgileriniz ve yukarıda verilen haber metninden yararlanarak cevaplayınız.
Sondaj çalışmalarının Büyük Okyanus’ta yapılmasının nedenleri neler olabilir?

Cevap:

➜ Dünyanın en derin bölgesi olan Mariana Çukuru Büyük Okyanus’ta bulunmaktadır.
➜ Bu çukurun en derin noktası yaklaşık 10.994 km’dir.
➜ Burada sondaj yapılmasının sebebi bu 10 km bir mesafeyi kazmaya gerek olmayışıdır.
➜ Daha az çaba ile dünyanın çekirdeğine inilebilecektir.
➜ Çekirdeğe en yakın mesafe Büyük Okyanus’ta bulunmaktadır.
Günümüzde yer kabuğu ve ona yakın katmanlar hakkında doğrudan bilgi edinilebilirken Dünya'nın iç yapısı ile ilgili bilgilere nasıl ulaşılmaktadır?

Cevap:

➜ Deprem dalgaları,
➜ Volkanizma sırasında çıkan malzemelerin incelenmesi,
➜ Taşların incelenmesi,
➜ Yerkabuğundaki sıcaklık değişimlerinin incelenmesi ile Dünyanın iç yapısı hakkında  bilgilere ulaşmamızı sağlamaktadır.
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 17 Cevabı
Aşağıdaki haritada bazı bitki ve hayvan türlerine ait fosillerin bulunduğu kıtalar gösterilmiştir. Buna göre verilen soruları beyin fırtınası yaparak cevaplayınız.
Aralarında binlerce kilometre uzaklık bulunan kıtalarda aynı fosil örneklerinin bulunması nasıl açıklanabilir?

Cevap:

➜ Dünya oluştuktan sonra kıtalar, başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta idi.
➜ Kıtalar tek parça olduğu için hayvanlar kıtaların her yerine gidebilmekteydi.
➜ Daha sonra yer kabuğunun hareket etmesi ile kıtalar birbirinden ayrıldı.
➜ Bu yüzden günümüzde aralarında uzaklık bulunan kıtalarda aynı fosil örnekleri bulunabilmektedir.
Antarktika Kıtası'nda bitki ve hayvan fosillerinin bulunması nasıl açıklanabilir?

Cevap: Eskiden bu kıtaların birleşik olduğunu anlarız. Zamanla bu kıtalar ayrılmışlardır.

Haritaya dikkatli bakıldığında bazı kıtaların yapboz parçası gibi birbirini tamamladığı görülür. Bu kıtalar hangileridir ve neden böyle bir durum ortaya çıkmıştır?

Cevap: Güney Amerika ile Afrika'nın girinti ve çıkıntıları Kuzey Amerika ile Afrika ve Avrupa'nın girinti ve çıkıntıları birbiriyle uyumlu olduğunu görmekteyiz. Bu kıtalar eskiden birleşik olup kırılmanın etkisi ile farklı yerlere sürüklenmiş olma ihtimalleri de yüksektir.

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 18 Cevabı
Yukarıdaki haritada harflendirilerek gösterilen levhaların sınırları ile uygulamada gösterilen levhaların hareket şekillerini örnekteki gibi eşleştiriniz.

Cevap:

Levhaların bu hareketleri sonucu hangi yeryüzü şekilleri oluşur?

Cevap: Levha hareketleri, levhaların magma üzerinde hareket etmesi sonucu olur. Üç çeşit levha hareketi vardır:

1. Birbirine yakınlaşan levhalar;
➜ Dağ ve sıradağları
➜ Okyanus çukurları
➜ Volkanik adaları oluşturur.
2. Birbirinden uzaklaşan levhalar;
➜ Okyanusları
➜ Okyanus ortası sırtlarını
➜ Volkanik adaları
➜ Volkanik sıradağları oluşturur.
3. Birbirine paralel hareket eden (aynı ya da zıt yönde olabilir) levhalar;
Depremleri meydana getirir.
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 19 Cevabı
Levha tektoniğinin sonuçları nelerdir?

Cevap: İlk olarak levhaların yaklaşma hareketlerinin sonucunda dalma- batma olayı oluşur. Kıvrımlı sıradağlar ve dağlar meydana gelir. Volkanik adalar oluşur ve okyanus çukurları oluşur. İkinci olarak Levhaların uzaklaşma hareketleri sonucunda okyanuslar meydana gelir. Okyanus ortası sırtlarının oluşumu gözlemlenir. Volkanik ada oluşumu söz konusu olur. Volkanik sıradağlar oluşur. Volkanik olayların gerçekleşebilir ve bununla birlikte kabuk oluşumu gerçekleşir. Son olarak ise Levhaların yanal hareketleri sonucunda ise depremler meydana gelir.

Levha hareketlerinin sona ermesi hangi koşullara bağlıdır? Böyle bir durumda ortaya çıkacak sonuçlar nelerdir?

Cevap: Levhalar bir başka levha sınırı ya da levha kenarı ile sona erer. Böyle bir durumda depremlerin, volkanizmanın, sıcak su kaynaklarının bir arada görüldüğü alanlardır.

Görsel 1.3'te (c) 65 milyon yıl öncesine ait kara parçalarına yer verilmiştir. Harita 1.1'den yararlanarak ilgili görsel üzerine kıtaların isimlerini yazınız.

Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 22 Cevabı
Türkiye ve çevresindeki levha hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkan sonuçları araştırınız. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta paylaşınız.

Cevap: Levhaların kıvrılma, kırılma, çökme ve yükselme hareketlerine bağlı olarak Türkiye'nin bazı yerlerinde yükselti atmış, ovalar oluşmuş, toptan yükselmeye uğramış, sular altında kalmıştır. 3. Zaman diliminde (Tersiyer), Türkiye levha hareketlerine bağlı olarak toptan yükselmeye uğramıştır. Yine aynı şekilde Alp - Himalaya kıvrım sistemi üzerinde olduğu için kıvrım dağları oluşmuştur. Volkanik dağlarımız oluşmuştur. 4. Zaman diliminde (Kuvaterner), Tetris okyanusu çekilmiştir ve Ege denizi ile Boğazlar ortaya çıkmıştır. Kıvrılmış dağların bulunduğu levhalar tekrar hareket etmiş ve kırık oluşumlar oluşmuştur. Horst dağları ve graben ovaları oluşmuştur. Levha hareketlerine bağlı olarak depremler meydana gelmektedir. Yine aynı şekilde levha hareketleri ile kırılmalar oluşmuş ve aralara sızan lavlar sonucunda volkanik faaliyetler meydana gelmiştir.

Aşağıda verilen olayların hangi jeolojik zamana ait olduğunu numaraları ile birlikte noktalı yerlere yazınız.

Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 25 Cevabı
İzostatik dengenin bozulması ve epirojenez olayının meydana gelmesine neden olan faktörler nelerdir? Düşüncelerinizi örneklendirerek aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.

Cevap:

➜ Yeni dağ oluşumu
➜ Engebeli arazilerin aşınması
➜ Denizlerde birikmenin fazla olması,
➜ İklim değişmeleri, (Buzulların artan yükü ve erimesiyle karanın hafiflemesi)
➜ Volkanizma olayları (Çıkan mağma atıklarının karaların yükünü artırması)
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 29 Cevabı
Volkanlar, insanlar için zaman zaman tehlike arz etmektedir. Buna rağmen volkanların fazla olduğu yerlerde (Japonya, Endonezya, Orta Amerika vb.) genel itibarıyla nüfus yoğundur. Böyle bir durumun ortaya çıkmasına neden olan faktörleri aşağıya yazınız.

Cevap: Volkanik toprakların mineral bakımından zengin ve verimli olması,  volkanik alanların yer altı madenleri bakımından zengin olması, volkanik arazilerde turizm bakımından önemli yer şekillerinin bulunması.

Volkanik dağların çevresi neden sık nüfusludur, Volkanik alanlar tehlikeli olmasına rağmen neden sık nüfusludur?

Cevap: Volkanik alanların olduğu yerlerde toprak daha verimlidir.

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 32 Cevabı
Aşağıda numaralarla gösterilen kutularda çeşitli olaylar ve yeryüzü şekillerinin isimleri verilmiştir. Bunların hangi iç kuvvetin etkisiyle oluştuğunu belirleyerek ilgili numaraları aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.

Cevap:

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 36 Cevabı
Jeolojik geçmişi göz önüne alındığında Türkiye'de hangi kayaç türlerine rastlanır? Araştırınız.

Cevap: Türkiye'de birçok farklı kayaç türüne rastlanmaktadır. Bunlar arasında volkanik kayaçlar, tortul kayaçlar, metamorfik kayaçlar ve magmatik kayaçlar bulunmaktadır. Bazalt, andezit, granit, şist, kireçtaşı, kumtaşı, volkanik tüf gibi türler sıklıkla rastlanan kayaç türleri arasındadır.

Yakın çevrenize bir gezi düzenleyerek kayaç örnekleri toplayınız. Topladığınız kayaçların hangi tür ve özelliklerde olduğunu belirleyerek sınıfça kayaç koleksiyonu oluşturunuz.

Cevap: Yakın çevremizde bir gezi düzenleyerek kayaç örnekleri topladık. Topladığımız örnekler arasında granit, kireçtaşı, andezit ve bazalt gibi kayaç türleri bulunuyordu. Granit kayaçları açık renkliydi ve içinde farklı renklerde mineral taneleri göze çarpıyordu. Kireçtaşı kayaçları ise beyaz renkteydi ve içinde fosil kalıntıları bulunuyordu. Andezit ve bazalt kayaçları ise koyu renkteydi ve pütürlü yapıları vardı.

Oluşturduğunuz kayaç koleksiyonunu fotoğraflayarak EBA'da paylaşınız.

Cevap: Oluşturduğumuz kayaç koleksiyonunu fotoğraflayarak EBA'da paylaştık.

Bölüm sonunda yer alan kontrol listesini doldurarak çalışmanızı değerlendiriniz.

Cevap:

Kontrol Listesi:

➢ Jeolojik geçmişi göz önüne alarak Türkiye'de bulunan kayaç türlerini araştırdım.
➢ Yakın çevremizde bir gezi düzenleyerek kayaç örnekleri topladım.
➢ Topladığım kayaç örneklerinin tür ve özelliklerini belirleyerek sınıfça kayaç koleksiyonu oluşturduk.
➢ Kayaç koleksiyonumuzu fotoğraflayarak EBA'da paylaştık.
➢ Çalışmamızı tamamladık ve kontrol listesini doldurduk.
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 37 Cevabı
Aşağıdaki görsellerde verilen yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkili olan kayaç türlerini belirleyiniz. Bu şekillerin oluşmasında kayaçların hangi özelliklerinin etkili olduğunu noktalı yerlere yazınız.

Cevap:

Peribacaları (Nevşehir): Peri bacaları, yağmur rüzgar ve sel sularının tüflerden oluşan yapıyı aşındırarak gerçekleşen koni biçimindeki oluşumdur. Peri bacaları kule şeklinde olan bu oluşumların tepelerinde kaya bloku bulunmaktadır. Peri bacalarının oluşumunda Dış Püskürüğün etkisi vardır. Peri bacalarının oluştuğu arazide volkanik tüfler, akarsular ve sel suları tarafından aşındırılmış, tüf içerisinde bulunan ve aşınmaya karşı daha dirençli olan bazalt kayaçlar şapka görünümü olarak peri bacaları meydana getirmiştir.
Ihlara Vadisi (Aksaray): Hasandağı volkanından püskürtülen lavların akarsu aşındırması sonucunda oluşan cemal şekilli bir vadidir.
Pamukkale Travertenleri (Denizli): Tortul kayaçların kimyasal kayaçlarından oluşur. Travertenler çeşitli kimyasal reaksiyonların çökelmesi sonucunda oluşuyor. Aslında bir çeşit kayadır. 
Muradiye Şelalesi (Van): Şelaleler ya da çağlayanlar, bir nehrin yatağında bulunan büyük yükseklik farkı nedeniyle suların yüksekten düşerek oluşturduğu bir oluşumdur. Bu oluşum farklı yollarla meydana gelir. Akarsu yataklarının kırılması, buzullaşması ve başka sebepler nedeniyle başkalaşması yoluyla oluşabilir. Ya da farklı aşınma süreleri ve akarsu yatağının oluşumu sırasında meydana gelebilir.
Tor Topoğrafyası (Aydın): Asit bileşimli bir iç püskürük kaya olan granitler üzerinde ilginç yer şekilleri gelişmektedir. Kurak iklim bölgelerinde dirençli bir kaya olan granitler, nemli iklim bölgelerinde ise zayıf bir kayaca dönüşür.
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 42 Cevabı
Aşağıdaki soruları haritalardan yararlanarak cevaplayınız.
Türkiye’nin fay hatları, deprem tehlike, levha sınırları ve fiziki haritalarını karşılaştırarak bu haritalarda verilen oluşumlar arasındaki bağlantıları belirleyiniz.

Cevap:

Türkiye’deki Fay Hatları
Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF): Saroz Körfezi’nden baslar, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır.
Doğu Anadolu Fay Hattı(DAF): Hatay grabeninden baslar, K. Maraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl’e kadar sokulur.
Batı Anadolu Fay Hattı (BAF): Ege Bölgesi’nde, kuzeyden güneye doğru uzanan çok sayıdaki fay hatlarından oluşur.
Fay hatları, yer kabuğunun zayıf ve hareket halindeki bölgeleridir. Volkanik sahalar, genç kıvrım dağlar ve deprem alanlarının uzanıp fay hatlarıyla paralellik gösterir.
Yaşadığınız yer hangi deprem bölgesinde yer almaktadır?

Cevap: Bulunduğum Marmara Bölgesi, bulunduğu il ise İstanbul. Depremler risk gruplarına göre 1’den 5’e kadar sınıflandırılmaktadır. En riskli bölge 1. Bölge iken, riskin en az olduğu bölge ise 5. Deprem bölgesidir. Marmara Bölgesi ise 1. derecede deprem riskinin olduğu bölgedir.

10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 51 Cevabı
Öğretmenleriniz ve sınıf arkadaşlarınızla birlikte çevrenizde bulunan bir millî park, jeo park veya piknik alanına gezi düzenleyiniz. Bu gezi sürecinde edindiğiniz izlenimleri, aşağıdaki yönergeler doğrultusunda rapor hâline getiriniz.