Tevriye Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekler

TEVRİYE

Tevriye Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekler

Asıl söylenilmek istenileni kapalı söylemek. Klasik Türk şiirinde anlatıma bir espri ve bir incelik katma amacıyla birden fazla anlamı bulunan bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetme sanatıdır. Behçet Necâtigil’in şiirlerinde çokça rastlanılan bir sanattır.

********************

Tevriye Sanatına Örnekler

Gül gülse dâim aglasa bülbül aceb değil

Zirâ kimine ağla demişler kimine gül

Zâti

Zâtî, gül sözcüğünü tevriyeli olarak iki ayrı anlamda kullanmış olmakla birlikte gülü / yakın anlamda gülmek fiiliyle bağlantılı olarak kullanmasına rağmen uzak anlamda gül çiçeğini kastederek kullanmıştır.

********************

Şeriatın ne mübarek nizamdır ey Cem

Harâm olan meyi tecviz eder mübâha kadar

Yalıya Kemal Beyatlı, Eski Şiirin Rüzgarıyla

Yahya Kemal, “şeriat” sözcüğünü tevriyeli olarak önce yakın anlamını, Kur’an’ın hükümlerini anmakla birlikte, gerçekte içkinin mucidi Cem’in kurmuş olduğu düzeni / sistemi kastetmiştir.

********************

Tutar bir ah âlıûyu yâlılarda

Kim atar kemendi kalkar divandan

Bir Çağ günümüze

Behçet Necâtigil, Bütün Şiirleri

Bu dizede “dîvan” kelimesi Hem oturulacak sedir hem de divan şairlerinin şiirlerini topladığı kitap anlamında kullanılmıştır. Sözcüğün yakın anlamı şairler kitabı divan olmakla birlikte uzak / asıl kastedilen anlamı oturulacak sedir anlamında kullanılmıştır.

********************

Biri var pencere

Pencere önlerinde ağlar duruyor

Behçet Necâtigil, Bütün Şiirleri

Bu beyitteki “ağlar” sözcüğü hem ağlamak fiilinin geniş zaman çekimi olarak hem de balık ağları anlamında kullanılmıştır. Yakın anlam olarak “ağlamak” eylemi kastedilirken, uzak anlam olarak da balık ağları kastedilmiştir.

********************

Ve ellerim batık bir suda akar gözlerim her şeye bakar

Bahar bir gelsin yeter artık eksikse de bırak elleme

Turgut Uyar, Büyük Saat

Turgut Uyar, “elleme”yi / el sürmeyi / yakın anlamı söyleyip, uzak anlamı/ilgilenmeyi kastederek tevriye sanatı yapar. Şair, ilgisizliğe razı gibi görünse de ondan aslında oldukça şikayetçidir.

********************

Önemli olan güldür

Asya’da, Afrika’da , Güney Amerika’da açan güldür

Allı turnam akça gülüm

Kazanılacak bir dünyam var benim

Kazanılacak bir dünyamız var bizim!

Suçsuzum ve kalkıyorum ayağa…

özdemir İnce, Türk Şiir Sanatı

Bu şiirde “gülüm” sözcüğü hem bir bitki anlamında hem de sevgili anlamında kullanılmıştır. Bu şiirde yakın anlam gül çiçeği olmasına rağmen uzak anlamdan kastedilen sevgilidir.