İade Sanatı Nedir, Örnekleri, Özellikleri Kısaca

İADE / SON YİNELEME

İade / Son Yineleme Sanatı Nedir, Örnekleri, Özellikleri Kısaca

Bir şiir içinde her beytin son sözcüğünü, ondan sonraki beytin ilk sözcüğü olarak kullanmaktır. Cumhuriyet şiirinde iade sanatının modernize edilmiş şekillerine rastlıyoruz.

********************

İade Sanatı Örnekleri

Ey vücüd-ı kânilin esrâr-ı hikmet masdarı

Masdarı zâtın olan eşyâ sı/âtın mazharı

Muzlim i her hikmetin sensin ki kilk-i kudretin

Safha-i eflâke nalış etmiş hutüt-ı ahteri

Ahteri mes’üd olan oldur İti tab’-ı pâlı ileti

Kâbil-i feyz ofcı hitfundan safâ-yı cevheri

Cevheri ma’yüb olan nâhıs be nem kim muttasıl

Sâdedir hattın hayâlinden zamirim defteri

Defter-i a’mâlimin hattı hatâdandır siyah

Kan döker çeşmim hayâl etdikçe hevl-i mahşeri

Mahşeri eşitim verir seylâbe ger rüz-ı cezâ

Olmasa makimi-i dergâhın serişkim gevheri

Gevheridir aslı bahrinin Fuzüli âb-ı çeşm

Lîk bir gevher ki lutf-ı Hak anadır müşteri

Fuzulî

Fuzûlî’nin bu şiirinde “masdarı” sözcüğü, birinci beytin birinci dizesinin sonunda ve ikinci dizenin başında; “mazharı” sözcüğü, birinci beytin ikinci dizesinin sonunda ve ikinci beytin birinci dizesinin başında; “ahteri” sözcüğü, ikinci beytin ikinci dizesinin sonunda ve üçüncü beytin birinci dizesinin başında; “cevheri” sözcüğü, üçüncü beytin ikinci dizesinin sonunda ve dördüncü beytin birinci dizesinin başında; “defteri” sözcüğü, dördüncü beytin ikinci dizesinin sonunda ve beşinci beytin birinci dizesinin başında; “mahşeri” sözcüğü, beşinci beytin ikinci dizesinin sonunda ve altıncı beytin birinci dizesinin başında; “gevheri” sözcüğü, altıncı beytin ikinci dizesinin sonunda ve yedinci beytin birinci dizesinin başında tekrarlanarak iade sanatı yapılmıştır.

********************

Yitmiş özgürlük çobanlar anısı.

Anısı uzak ya amaların dağ yürür.

Netsem ulu taslar alır da aklığını.

Altlığını demeden kadın yürür

Gide o ülkelere kocaman yıldızlar ışığı,

Işığı ışığı gece yürür

Fazıl Hüsnü Dağlarca, Türk Siiri Sanatı

Fazıl Hüsnü Dağlarca, “anısı” sözcüğünü birinci dizenin sonunda ve ikinci dizenin başında, “aklığını” sözcüğünü, üçüncü dizenin sonunda ve dördüncü dizenin başında “ışığı” sözcüğünü ise dördüncü dizenin sonunda ve beşinci dizenin başında, kullanarak iade sanatı yapar.

********************

İşler… Açma o bahsi!

Akşamları bulmak zordur zor.

Söyle bu oh demeden

Hafta sona eriyor

Hafta sonu, yani pazar…

Pazar günleri fena;

Olmayacak hülyalar

İnsanı sardıktan sonra.

Behçet Necatigil, Bütün Şiirleri

********************

Ölüm bize ne uzak bize ne yaktıı ölüm

Ölümsüzlüğü tatlılı bize ne yapsın ölüm

Erdem Bayazıt. Şiirler

Erdem Bayazıt, yukarıdaki beytinde “ölüm” sözcüğünü hem mısra başlarında hem mısra sonlarında tekralayarak iade sanatının başkalaşmış olan değişik bir örneğini ortaya koyar. Klasik tarz modernize edilerek yeniden üretilmiştir.

********************

Sine-i mecruhuma hıtf eyleyüp eyle deva

Leblerin âbı senin bimara tiryak âsikâr

Enderî’yim derdime derman zülal-i leblerin

Leblerinden nüş eden âşık çekerini âh u zâr

Münih Enderi, Enderi Divanı

Mehmet M. Enderî, sevgiliyle ilgili “leblerin” sözcüğünü mısra sonlarından ve ondan sonra selen mısra başlarında tekrarlayarak iade sanatı yapar. Bu şiirde iade sanatının kurallarına bütünüyle uyulduğu söylenemez. İade sanatı klasik halinden dönüşüme uğratılarak kurgulanmış.