İstifham Soru Sorma Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekler

İSTİFHÂM

İstifham Soru Sorma Sanatı Nedir, Özellikleri ve Örnekleri

Soru sorma. Duygu ve anlatımı güçlendirmek amacıyla, karşılığında herhangi bir cevap beklemeden soru sorma sanatıdır. Daha çok söze çarpıcılık ve akıcılık sağlar. Genellikle duygu ve düşüncelerin aşınlaşmasından doğarlar.

********************

İstifham Sanatı Örnekleri

Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı

Felekler yandı âhımdan muradım şem’i yanmaz mı

Fuzulî

Fuzûlî, “usanmaz mı?” ve “yanmaz mı?” sorularıyla isftifham sanatı yapar. Burada sevgilinin âşığa ettiği eza ve cefaların çokluğu ile yine âşığın aşk yüzünden çok eziyetler çektiğine işaret vardır.

********************

Dil var mı kahr-ı dehr ile vîrân edilmedik

Beytû’l alizen mi kaldı perişan edilmedik

Yahya Kemal Beyatlı, Eski Şiirin Rüzgarıyla

Yahya Kemal, İstanbul’un işgali üzerine yazdığı beyitte cevabını kendisinin bildiği sorular sormaktadır. Dünya kahrıyla viran edilmedik gönüller mi var / perişan edilmedik hüzünler evi mi kaldı sorularını sorarken aslında bütün bunların kalmadığını kendisi aslında iyi bilmektedir. Fakat bu soruları sorarak viran edilmelerin / perişan edilmelerin şiddetine dair bir pekiştirmede bulunuyor.

********************

Hergûn bu kadar güzel mi bu deniz?

Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

Eler zaman güzel mi bu kadar,

Bu eşya, bu pencere?

Orhan Veli Kanık, Bütün Şiirleri

Orhan Veli, gökyüzünün her zaman böyle görünüp görünmediğini, eşyaların ve pencerenin her zaman böyle güzel olup olmadığını sorarken istifham sanatından yararlanır.

********************

Ne dönüp duruyor havada kuşlar?

Nerden çıktı bu cenaze, ölen kim?

Bu kaçıncı bahçe gördüm tûrumûr?

Cahit Sıtkı Taraııcı, Bütün Şiirleri

Cahit Sıtkı, havada kuşların neden dönüp durduğunu, cenazenin nereden çıktığını ve ölenin kim olduğunu, bu gördüğü bahçelerin kaçıncı târumar bahçe olduğu sorularını sorarak onlara cevap arar.

********************

Ayrılmış sevgili oyuncaklardan

Kırmış küçücük şişelerini.

Ve her şeyden ve her şeyden sonra

Bu eller miydi Allah’a açılan

Hüsnü Dağlarca, Çocuk ve Allah

Fazıl Hüsnü Dağlarca, oyuncaklarından ayrılıp Allah’a açılan ellerin çocuk elleri olup olmadığını sorarken hem tecahül-i arif sanatı hem de istifham sanatı yapar.

********************

bozgun bir şubat sensin, ekmek ve kan senden, ekim setisin

nerende taşır büyütürsün nerende sonsuz gelecekleri

Turgut Uyar, Büyük Saat

Turgut Uyar, “nerende taşır büyütürsün nerende sonsuz gelecekleri?” şeklindeki bir soruyla istifham sanatı yapar. Şairin bu beyti Münacat adlı şiirinden alınmış olmasına karşın, bu şiir muhteva bakımından klasik şiir geleneği içerisinde değerlendirilemez. Sadece şekil bakımından bir yararlanma sözkonusudur. Klasik şiirdeki Allah’a karşı bir yalvarış olarak beliren münacat, bu şiirde muhatap olarak halka yönelmiştir.

********************

Sen hangi güzelin evladısın yurdum

Tuttuğun her dalından kuşlar uçuyor

Abdülhadir Bulut, Ülkemin Şiir Atlası

Abdülkadir Bulut, yurdunun hangi güzelin evladı olduğunu sormakla birlikte yurdunu bir güzelin evladına benzeterek teşbih sanatı da yapar. Öyle ki, bu evladın tuttuğu her daldan kuşlar uçuyor.

********************

Bir kral mı önemli bir kedi mis derindir

Her gece uykumuza bir güvercin oldu bu

Ergin Günçe, Türlüye Kadar Bir Çiçek

Ergin Günçe, bir kralın mı önemli yoksa bir kedinin mi derin olduğunu sorarak istifham sanatı yapmaktadır. Bu soru her gece onun uykularını kaçırır, ama gönlü kedinin derinliğinden / önemliliğinden yanadır.