Taşlama Tariz Nedir, Özellikleri ve Örnekler

TAŞLAMA / TÂRİZ / INSİNUATİON

Taşlama. Klasik Türk şiirinde birini küçük düşürmek ve onunla alay etmek maksadıyla söylenen sözün tam tersini kastetme sanatıdır. Târiz, zarîf bir şekilde yapıldığında güzeldir. Çağdaş Türk şiirinde de diğer edebi sanatlara göre oldukça çok sayılabilecek örneklerine rastlanır.

********************

Taşlama Tariz Sanatına Örnekler

Benim züğürtlük ile ellerim taş altında

Muzalırâfatım o dürr ü güller satar Han’a

Nefi

Nefî, kendisinin züğürtlük / parasızlık içinde çalışırken babasının işe yaramaz şiirlerini sanki inci ve mücevhermiş gibi Han’a yüksek fiyatlarla sattığını söylerken tariz sanatı yapar. Burada aslında kendi şiirlerinin inci ve mücevher değerinde olduğuna dair tersinden bir anlatım söz konusudur.

********************

Eski eş’ârda dürbin ile mânâ görülür

Yeni eş’ârda mânâ gibi külfet yoktur

Şair Eşref, Bütün Şiirleri / 302

Şair Eşref, eski şiirde mananın dürbin ile uzaktan dahi görülebileceğini söylerken yeni şiire de eleştiri oklarını şiddetli bir şekilde yöneltirken onu manasızla suçlar ve alay eder.

********************

Zikre lâyık balısi ancak zevkidir ömrün Kemâl

Gerçi tâli’den nihayetsiz sitemler gömüşüz

Yahya Kemal Beyatlı, Eski Şiirin Rüzgârıyla

Yahya Kemal, bu beyitte talihin zulümlerinden değil de ömrün zevklerinden bahseder gibi görünmesine rağmen, açık bir şekilde talihinden şikayet eder. Bu şekilde şair, talihine tarizde, yani taşlamada bulunur. Bir anlamda kendi talihiyle de alay eder.

********************

Âferin oğlun Ahmet

Bu yolda devam et

Herifçioğlu Sen Mişel’de koyuvermiş sakalı

Neylesin bizim köyü, nitsin Mahmut Makal’ı

Bedri Rahmi Eyüboğlu, Dol Karabakır Dol

Bedri Rahmi, Ahmet’e tersinden nasihat verirken bu yolda, devam etmesini söylemesinin arkaplanında aslında devam etmemesini salık veriyor.

********************

Mehmet

Hazîneler içindesin

Bu toprağın altında ne var ne yok

Kömür, bakır, altın, demir

Hepsi senin hepsi senindir

Çıkar çıkarabildiğin kadar

Ne çıkarırsan hepsi şenindir

Melih Cevdet Aııday, Türk Şiir Sanatı

Melih Cevdet, işçilerle ilgili Mehmet’in şahsında bir imge oluştururken sürekli çalışmasını, toprağın altındaki madenleri çıkarmasını ve buralardan elde edeceği şeylerin hepsinin kendisinin olacağını söylemesine rağmen, gerçekte hiçbir şeyin kendisinin olamayacağını vurgular. Şair bu şiirde çalışanların emeğinin karşılığını alamadığına dair sert eleştirilerde bulunur.

********************

Şu kavga bir bitse dersin

Acıkmasam dersin

Yorulmasam dersin

Çişim gelmese dersin

Uykum gelmese dersin

Ölsem desene!

Orhan Veli Kanık, Bütün Şiirleri

Orhan Veli, tembel bir insan portresi çizerek onunla alay eder. Zira bu kişi hayattaki herşeye olumsuz bakan insan tipidir. Günlük hayattaki beşeri ihtiyaçlarını karşılamakta tembellik gösteren insanın geleceğe yönelik bir projesi olamaz. Bu insanın artık yattığı yerden ölümü beklemesi gerekir.

********************

Bak şimalinden esen rüzgarlar

Sarsıyor taht-ı Süleyman-ı bile

Cahit Öney, Anınım Söylettikleri

Cahit Öney, şimalden esen rüzgarların Süleyman Peygamberin tahtını bile sarstığını söylerken muhatabıyla bir tür alay ederek tariz sanatını gerçekleştirir.

********************

Anamdan şair doğdum, sonradan oldum sanma;

Ey gafil okuyucu, genç şairlere kanma…

Istırabın meyvası mısralarını acıdır,

Kafiyelerdeki ilham aşkınım kırbacıdır.

Metin Eloğlu, Düdüklü Tencere

Metin Eloğlu, statükocu şairlerle ve okuyucularla şiddetli bir şekilde alay ederek tariz sanatı yapar.

********************

Has ekmek, francala gerek sorarsın?

Altlını böyle müz’iç, nesnelerle yorarsın

Tek tip ekmeği yut da biraz kanın morarsın,

Cilde taravet verir, hasta ruha şifadır.

Nevzat Çağdaş, Devre Kasideler / 46

Nevzat Çağdaş, Tek Parti iktidarı döneminde piyasaya sürülen tek tip ekmeğe “has ekmeğin francala olduğu”, “tek tip ekmeğin cilde tazelik ve ruhlara şifa verdiği” şeklinde tariz yollu eleştirilerde bulunur.